شترمرغ (نام علمی: Struthio camelus) نوعی پرنده بی‌پرواز بومی آفریقا و نوشخوارکننده از راستهٔ سینه‌پهنان Struthioniformes است. شترمرغ بزرگترین پرندهٔ زنده دنیاست و تخم آن نیز از هر پرنده زنده دیگری بزرگتر است (البته فیل‌مرغهای ماداگاسکاری و موآهای نیوزیلندی که به تازگیمنقرض شده‌اند بزرگتر بودند و تخم‌های بزرگتری هم داشتند)

شترمرغ ظاهر منحصربه‌فردی دارد که آن را از پرندگان دیگر متمایز می‌کند. آنها با گردن و پاهای بلند خود قادرند با سرعت حدود ۷۰ کیلومتر بر ساعت بدوند که بالاترین سرعت زمینی در میان تمام پرنده‌هاست. غذای اصلی شترمرغ گیاهان است اما از بی‌مهرگان هم تغذیه می‌کنند. آنها به صورت گروهی و در گروه‌های پنج تا پنجاه نفری گذران زندگی می‌کنند و در هنگام خطر یا برای پنهان شدن روی زمین دراز کشیده یا فرار می‌کنند اما اگر در گوشه‌ای گیر افتاده و را فراری نداشته باشند با پاهای قدرتمند خود به دشمن حمله می‌کنند.

شترمرغ‌ها اهلی هم شده‌اند و در برخی نقاط دنیا پرورش داده می‌شوند. پرهای آنها کاربرد زینتی دارد و در پوشاک هم استفاده می‌شود. پوست آنها برای تولید چرم استفاده شده و گوشتشان نیز در بازار عرضه می‌شود.

شترمرغ نر پرهای سیاهی دارد و انتهای پرها و بال‌های آن سفید است ولی پرهای شترمرغ ماده قهوه‌ای رنگ است. سر و گردن شترمرغ بدون پر و طاس است. این پرنده اغلب بصورت گروهی در بین گله‌های پستانداران علفخوار همچون گورخر و گاومیش و کل یال‌دار به سر می‌برد.

شترمرغ‌ها معمولاً بین ۶۳ تا ۱۴۵ کیلوگرم هستند. نژاد شترمرغ آفریقای شرقی به‌طور متوسط ۱۱۵ کیلوگرم نر و ۱۰۰ کیلوگرم ماده وزن دارد. به‌طور استثنا وزن شترمرغ ماده هم به ۱۵۶٫۸ کیلوگرم هم می‌رسد. در زمان بلوغ (دو تا چهار سال) قد شترمرغ‌های نر به ۲٫۱ تا ۲٫۸ متر می‌رسد در حالی که شترمرغ‌های ماده ۱٫۷ تا ۲ متر ارتفاع دارند.

جوجه‌های شترمرغ حنایی رنگ هستند و لکه‌های قهوه‌ای پر رنگ دارند. در اولین سال زندگی، جوجه‌ها در هر ماه ۲۵ سانتی‌متر رشد می‌کنند. در اولین سال زندگی شترمرغ‌ها حدود ۴۵ کیلوگرم وزن دارند. عمر طبیعی شتر مرغ طولانی است و در حدود ۴۰ تا ۵۰ سال می‌باشد اما عمر اقتصادی پرورش شتر مرغ ده سال بیشتر نیست. سن کشتار شتر مرغ جهت تولید گوشت و پوست از ۱۰ تا ۱۴ ماهگی و میانگین بلوغ جنسی نر و ماده در حدود ۳۰ ماه می‌باشد. پرهای شترمرغ نر غالباً سیاه است و دم سفید رنگی دارند. دم یکی از گونه‌های شترمرغ به رنگ زرد و قهوه‌ای است. پوست گردن و ران شترمرغ ماده مایل به صورتی و خاکستری است، در حالی که برای شترمرغ‌های نر آبی - خاکستری است. خاکستری یا صورتی بودن وابسته به گونه شترمرغ دارد.^[۲]

بر خلاف تصور و آنچه در رسانه‌ها مطرح شده‌است، شترمرغ‌ها هیچ‌گاه سر خود را هنگام ترس، درون زمین نمی‌کنند.

شتر

حیوانی است نیرومند و تنومند با توش و توان بالا از خانواده شتران؛ شبه نشخوارکننده^[۲] و با دست و گردنی دراز. بر پشت خود یک ویا دو کوهان دارد که ساختارش از پیه و چربی است. در دین اسلام گوشت او حلال است. اما ذبح آن با دیگر جانوران حلال گوشت متفاوت است و آن را نحر (بریدن گلو) می‌کنند و اگر سر آن را مانند گوسفند پیش از نحر ببرند گوشت آن حلال نیست. شیرش نیز نوشیده می‌شود ولی بیشتر کاربرد بارکشی دارد. پشم و پوستش نیز برای ریسندگی و پارچه‌بافی و کفش‌دوزی کاربرد دارد.

گونه‌های دیگری از شتران نیز در آمریکای جنوبی زندگی می‌کنند، به نام‌های لاما، آلپاکا، گواناکو که دارای کوهان نیستد.

شتر ویژگی‌های خاصّی دارد که مهم‌ترین آن‌ها تحمّل شرایط سخت صحرا و دماهای گوناگون و به‌ویژه گرمای شدید تابستان و کمبود آب و علوفه است. ترکیب جسمانی شتر با دیگر جانوران اختلاف زیادی دارد، و این اختلاف انگیزه شده که شتر در درازا روزهای سال در صحرا زندگی کند و از بوته‌ها و درختچه‌های گوناگون صحرایی و کویری و حتی از بوته‌های شور و خاردار تغذیه کند. عرب‌ها از زمان‌های بسیار دور از شتر استفاده کرده و می‌کنند. آن‌ها به این حیوان اهلی لقب کشتی صحرا (به عربی: سفینةالصحراء) داده‌اند.

شتر حیوان مفیدی است و کاربردهای فراوانی دارد. این حیوان علاوه بر اینکه وسیله اصلی رفت‌وآمد ساکنین صحراست، از سویی دیگر می‌تواند خوراکی آدمی و وسایل مورد نیاز دیگر را به انسان عرضه کند و انسان می‌تواند با تغذیه با شیر و گوشت شتر، تا هفته‌ها در صحرا زنده بماند. هم چنین می‌توان از چربی کوهان به جای کره استفاده کرد و پشم شتر را در ساختن خیمه‌ها، پتو، فرش، لباس‌های پشمی، طناب و ریسمان به کار برد. هم چنین می‌توان از مدفوع خشک شده شتر برای روشن کردن آتش استفاده کرد و پس از کشتار شتر می‌توان از پوست آن برای ساختن کفش و مشک و چیزهای دیگر استفاده کرد. شتر از جانورانی است که با محیط‌های خشک و بی‌آب و علف و صحرا سازگار شده و این سازگاری انگیزه شده‌است که به خوبی بتواند آب و هوای گرم و خشک، بی‌آبی و کم‌خوراکی را تحمل کند.

کوهان، عضوی قابل توجه در شتر است که تنها از چربی و ماهیچه تشکیل شده و در آن استخوانی وجود ندارد و شتر در شرایط بی‌خوراکی تا چندین روز می‌تواند با اعتماد به وجود این چربی و سوخت و ساز آن زنده بماند.

کف پای شتر حالت مخصوص به خود دارد و از دو بخش تشکیل شده‌است و کلفت و پهن است و مانع از این می‌شود که پای شتر در شن‌های ریز صحرا فرورود. چشم‌های شتر دارای مژگان‌های بلندی است که به همراهی پلک‌ها، چشم‌ها را از طوفان‌های شنی و از تابش شدید آفتاب محافظت می‌کند. منخرین شتر دارای شکاف‌های طولی است که شتر در هنگام تنفس می‌تواند بینی را به خوبی از هم باز کند و بیشترین میزان هوا را وارد ریه‌های خود کند و در هنگام بروز طوفان‌های شنی بینی خود را ببندد. هم چنین شتر دارای فک درازی است که به‌طور جانبی حرکت می‌کند و می‌تواند عمل جویدن را به خوبی انجام دهد. شتر می‌تواند بیشتر از هر حیوان دیگر بی‌آبی را تحمل کند و اکنون آشکار شده‌است که شتر به علت اختلاف زیاد درجه حرارت بدنش می‌تواند آب بدن خود را حفظ نماید. زیرا که از این آب برای خنک کردن بدن استفاده نمی‌کند. درجه حرارت بدن شتر ثابت نیست و به آهستگی همراه با ارتفاع درجه حرارت محیط بالا می‌رود و این بدان معنی است که شتر آب بدن خود را از دست نمی‌دهد تا بدن خود را سرد نگه دارد (که این کار در انسان از طریق عرق کردن صورت می‌گیرد) و در هنگام شب، هنگامی که درجه حرارت محیط پایین می‌رود درجه حرارت بدن شتر نیز کاهش یافته و در هنگام صبح در پایین‌ترین درجه خواهد بود.

دمای بدن شتر می‌تواند در محدوده ۷ درجه فارنهایت بالا و پایین برود در حالی که در انسان تنها در محدوده ۱ درجه فارنهایت بالا و پایین می‌رود.

کانگورو (انگلیسی: Kangaroo) جانوری از راسته کیسه‌داران علف‌خوار از خانواده درازپایان (Macropodidae) است که در استرالیا و گینه نو زندگی می‌کند. کانگورو می‌تواند به کمک پاهایش پرش‌های بلندی انجام دهد. طول این پرشها به سه متر هم می‌رسد. دم کانگوروها بلند و عضلانی است. نوع ماده دارای کیسه ایست که نوزاد کانکورو پس از به دنیا آمدن به داخل آن رفته و در آنجا از شیر مادر تغذیه می‌کند تا به رشد کافی رسیده و قادر به زندگی در بیرون کیسه شود. نوزاد کانگورو در هنگام تولد جثه‌ای بسیار کوچک دارد که قطر آن از دو سانتیمتر بیشتر نمی‌شود. بزرگ‌ترین نوع کانگورو کانگوروی قرمز است. کانگوروی خاکستری نوع دیگریست که تقریباً به بزرگی کانگوروی قرمز می‌شود.

گوریل‌ها بزرگترین جانوران نخستین موجود در زیستگاه‌های حیات وحش جنگل‌های نیمه گرمسیری آفریقای مرکزی هستند. گوریل‌ها به پنج زیرگروه شرقی، غربی، و گوریل‌های کوهستانی آفریقا تقسیم‌بندی می‌شوند. گوریل‌ها یکی از آن حیوانات وحشی هستند که در طی سافاری (سیاحت‌های اکتشافی) در آفریقا حتما باید از آن‌ها بازدید کرد.

مطلب مرتبط: انواع نژاد گربه: ۳۱ محبوب ترین و بهترین نژادهای گربه در جهان

انواع میمون‌ ها ۲. اورانگوتان

اورانگوتان گونه‌ی باقی‌مانده از آدم‌واران بزرگ است، که در حال حاضر فقط در جنگل‌های بارانی اندونزی و مالزی یافت می‌شود. فقط دو گونه اورانگوتان در حیات وحش وجود دارد و یکی از بزرگترین گونه‌های نخستین در جهان شناخته می‌شود.

مطلب مرتبط: انواع طوطی ها: ۲۳ با حال ترین و بهترین نژاد طوطی در جهان

۳. شامپانزه

شامپانزه یکی از گونه‌های آفریقایی آدم‌واره‌ها و همچنین در کنار بابون‌ها اجتماعی‌ترین گونه‌ی انسان‌واره‌ها به حساب می‌آیند. شامپانژه‌ها امروزه در جنگل‌های کنگو یافت می‌شوند و گونه‌ی دیگر شامپانزه‌ها که با عنوان بابون شناخته می‌شوند فقط در آفریقای مرکزی وجود دارند.

مطلب مرتبط: بهترین نژاد اسب: ۲۰ محبوب ترین انواع اسب ها در جهان

۴. مندریل

مندریل (یا شاه ‌بابون) یکی از گونه‌های میمون‌های دنیای قدیم است که در گینه و کنگو یافت می‌شود. مندریل‌ها بزرگترین گونه‌ی میمون‌های جهان و همچنین دومین گونه‌ای است که دریل نامیده می‌شوند و همین‌طور زیباترین حیوانات حیات وحش هستند.

مطلب مرتبط: بهترین نژاد سگ: ۴۰ بهترین انواع سگ در جهان

انواع میمون‌ ها ۵. بابون

گونه‌ی بابون‌های آفریقایی یکی از بزرگترین اعضای خانواده‌ی جانوران نخستین هستند که در بیشه‌ها، دشت‌های بی‌درخت، و چمنزارها یافت می‌شوند. بابون‌های دماغه (کیپ) در بین تمام میمون‌های بابون از همه بزرگتر هستند. آن‌ها حلزون، فلامینگو، میمون‌های وِروِت و بزهای کوهی کوچک را شکار می‌کنند و می‌خورند.

۶. گیبون

گیبون‌ها (درازدست‌ها) گونه‌های آکروبات باز بومی جنگل‌های شمال شرقی هند، چین و اندونزی هستند. بزرگترین گونه‌ی گیبون سیامانگ است و سایر گونه‌ها شامل گیبون‌های هولوک و گیبون‌های سفید دست نیز می‌شوند.

۷. گلادا (بابون خونین دل)

گونه‌ی میمون‌های گلادا فقط در ارتفاعات اتیوپی یافت می‌شوند و خویشاوند نزدیک بابون‌ها هستند. میمون‌های گلادا «بابون‌های خونین دل» نیز نامیده می‌شوند و فقط در چمنزارها و جنگل‌های کوه‌های بلند اتیوپی می‌توان آن‌ها را یافت.

مطلب مرتبط: حیوانات نامرئی: ۹ حیوان نامرئی که نمی‌شناختید

انواع میمون‌ ها ۸. لانگور خاکستری

لانگور خاکستری که هانومان لانگور هم نامیده می‌شود، در جنگل های انبوه، علفزارهای درندشت پارک‌های ملی در شبه‌قاره‌ی هند زندگی می‌کند. لانگورهای خاکستری برای هندی‌ها حیواناتی مقدس و یکی از بزرگترین گونه‌های میمون‌های دنیای قدیم هستند.

۹. میمون جیغ کش

میمون های جیغ کش بزرگترین میمون‌های دنیای جدید و بومی جنگل‌های آمریکای جنوبی و مرکزی هستند. این میمون‌ها به خاطر جیغ‌های بسیار بلندی که می‌کشند مشهورند و یکی از چند میمون آشیانه‌ساز در جهان به حساب می‌آیند.

مطلب مرتبط: تک همسری در حیوانات: ۱۶ حیوان تک همسر که حیرت‌انگیز هستند

۱۰. میمون سیاه کاکل دار (ماکاک نیگرا)

ماکاک نیگرا یا میمون سیاه کاکل‌دار در جزیه‌ی سولاوسی اندونزی یافت می‌شود و یکی از ۲۵ گونه‌ی خطرناک‌ترین ماکاک‌های جهان است. میمون سیاه کاکل دار یکی از میمون‌های دنیای قدیم است که در جزیره‌ی اندونزی زندگی می‌کند.

انواع میمون‌ ها ۱۱. میمون دماغ دراز یا پوزه دراز

میمون دماغ دراز بومی جنوب شرقی آسیا است و به خاطر دماغ یا پوزه‌ی دراز و غیرعادی که دارد معروف است. این گونه‌ی میمون بزرگترین گونه‌ی میمون بومی آسیا، و بومی جزیره‌ی بورنئو است.

۱۲. ایندری

ایندری بزرگترین گونه‌ی لمورها و از خویشاوندان شیفاک‌های بومی جزیره‌ی ماداگاسکار است. این ایندری یکی از گونه‌های بزرگ لمورهای موجود در جهان است و به عنوان یکی از گونه‌های شدیدا در معرض انقراض دسته بندی می‌شود.

۱۳. شیفاک دیهیم دار

شیفاک دیهیم دار یکی از در معرض خطرترین گونه‌های شیفاک و یکی از بزرگترین لمورهای زنده‌ی جهان است. شیفاک دیهیم دار از خوشرنگ‌ترین و جذاب‌ترین لمورهای شرق ماداگاسکار است.

۱۴. لانگور سر طلایی

لانگور سر طلایی فقط در منطقه‌ی کوچکی از آسام غربی یافت می‌شود و یکی از گونه‌ّهای شدیدا در معرض خطر انقراض هند است. لانگور سر طلایی میمومن برگ‌خوار جذابی است که بومی شمال شرقی هندوستان است.

۱۵. ماکاک ژاپنی

ماکاک ژاپنی که میمون برفی هم نامیده می‌شود در نواحی پوشیده از برف ژاپن زندگی می‌کند. ماکاک ژاپنی گونه‌های بسیار باهوشی هستند که به خاطر رفتار عجیب حمام کردن دسته ‌جمعی‌شان در چشمه‌های آب گرم بسیار معروف هستند.

پنگوئن امپراتور یا پنگوئن فرمانروا (نام علمی: Aptenodytes forsteri) بلندترین و سنگین‌وزن‌ترین گونه زنده پنگوئن است که در قطب جنوب زندگی می‌کند.^[۲] این پرنده به همراه پنگوئن پادشاه دو عضو سرده پنگوئن‌های بی‌بال را تشکیل می‌دهند.

نر و ماده این پرنده هم‌شکل هستند و نرها اندکی از ماده‌ها سنگین‌وزن‌ترند. با داشتن وزن میانگینی بیشتر از ۴۰ کیلوگرم، پنگوئن امپراتور در میان سنگین‌ترین پرندگان جهان قرار دارد. رنگ بدن آن‌ها به صورت سفید در جلوی بدن و روی سینه، سیاه در پشت و روی دم و سر، و زرد کم‌رنگ در بالای سینه و پایین سر تا زرد پررنگ‌تر در نزدیکی و دور گوش‌ها است. این رنگ‌آمیزی نه تنها به آن‌ها کمک می‌کند تا به استتار در برابر شکارچیان دریایی همچون نهنگ قاتل بپردازند، بلکه در فصل جفت‌گیری نیز به آن‌ها کمک می‌کند تا جنس مخالف خود را بهتر جذب کنند. این پرندگان توانایی پرواز ندارند و بال‌هایشان را برای شیرجه در آب و گرفتن سریع ماهی‌ها به کار می‌برند. پرهای این پنگوئن به آن اجازه زندگی در شرایط بسیار سرد قطبی را می‌دهد.

پنگوئن‌های امپراتور زندگی اجتماعی دارند و در گروه‌هایِی با اعضای پرتعداد زندگی می‌کنند که باعث بالا رفتن امنیت جوجه‌هایشان و کمک در گذراندن سرمای سخت زمستان با روش‌های ویژه گروهی می‌شود. آن‌ها برای تولید مثل و یافتن زوجشان در میان اعضای دسته اقدام به تولید صدا و دنبال کردن پاسخ برآمده از آن می‌کنند. در فصل جوجه‌آوری، همواره یکی از زوج‌ها در کنار تک‌جوجهٔ به دنیا آورده شده می‌ماند و زوج دیگر برای تغذیه به دریا می‌رود. آن‌ها اغلب از ماهی و سخت‌پوستانی مانند کریل و نرم‌تنانی چون ماهی مرکب تغذیه می‌کنند.

این جانوران توانایی‌های شگفت‌انگیزی در شیرجه زدن در آب، ماندن طولانی‌مدت در آن، و شنای با سرعت بالا دارند. یک پنگوئن امپراتور می‌تواند به عمق ۲۶۵ متری آب برود و با کاهش سوخت و ساز بدن و غیرفعال کردن عملکرد اندام‌های غیرضروری مدت ماندن خود در آب را بالا برد و فشار بسیار زیاد اعماق را تحمل کند. آن‌ها همچنین توانایی تحمل دوره‌های طولانی از گرسنگی را دارند که به این پرندگان کمک می‌کند هنگامی که منتظر جفت خود برای برگشت از تغذیه هستند، زنده بمانند.

آن‌ها در فصل زمستان قطب جنوب تخم‌گذاری می‌کنند و هر دو جفت نر و ماده در نگهداری از تخم و جوجه به هم یاری می‌رسانند. پنگوئن‌های امپراتور به صورت فصلی تک‌همسر هستند و بیشتر آن‌ها در سال‌های بعد به سراغ زوج‌های جدید می‌روند. عمر متوسط این پنگوئن‌ها ۲۰ سال است؛ هر چند مشاهدات نشان داده‌است که برخی از آن‌ها ممکن است تا ۵۰ سال هم عمر کنند. به تازگی بقای این جانوران در طبیعت در معرض تهدید گرمایش جهانی قرار گرفته و تخمین زده می‌شود که تا پایان سده ۲۱ میلادی تعدادشان به شدت کاهش پیدا کند.

نخستین سنگواره پنگوئن به نام Palaeeudyptes antarcticus در سال ۱۸۵۹ توسط توماس هاکسلی توصیف و نام‌گذاری شد. این سنگواره یافت‌شده درزلاندنو قدمتی برابر با دوره الیگوسن (۳۰–۲۵ میلیون سال پیش) داشت. از آن هنگام تاکنون بیش از ۴۰ سنگواره از گونه‌های مختلف پنگوئن در جاهایی همچون قطب جنوب، استرالیا، آفریقای جنوبی، و آمریکای جنوبی به دست آمده‌است که نشان از آن دارند که همه پنگوئن‌های کنونی و از جمله پنگوئن امپراتور، از زیاگانی بسیار بزرگ که در حدود ۴۰–۱۰ میلیون سال پیش زندگی می‌کرد، پدید آمده‌اند؛ ولی بر خلاف تعداد زیاد این سنگواره‌ها، ریشه‌های دقیق فرگشتی این پرندگان مشخص نیست.^[۳]

گمان می‌رود که تیرهٔ گُوگان ریشه در دوران کرتاسه در ۱۴۰ تا ۶۵ میلیون سال پیش داشته باشد. این تیره در مناطق اطراف جنوبگان فرگشت یافت. تیره‌ای دیگر از پرندگان گوه‌شکل بزرگ، بی‌پرواز، و شناکننده با بال در همان زمان در شمال اقیانوس آرام فرگشت یافته بودند که با پنگوئن‌ها هیچ ارتباطی نداشتند و در دوران میوسن منقرض شدند.^[۴] گونه‌های بزرگ، متوسط، و کوچک دیگری نیز که ارتباط نزدیکی به پنگوئن‌های امروزین داشتند نیز در دوران میوسن به دلیل فرگشت پرسرعت خوک‌های دریایی و آب‌بازسانان کوچک و در پی آن کم شدن ماهی‌ها و کریل، منقرض شدند. نوک‌های دراز و باریک این پنگوئن‌ها، که همچون نوک پنگوئن‌های بی‌بال امروزین است، نشان از ماهی‌خوار بودنشان دارد.^[۵]

سرده پنگوئن‌های بی‌بال شامل پنگوئن امپراتور و پنگوئن پادشاه است و سنگواره‌هایی از آن مربوط به دوران پلیوسن پسین، حدود ۳ میلیون سال پیش، در زلاندنو پیدا شده‌است.^[۵] این سرده به همراه همه دیگر سرده‌های پنگوئن از نیایی مشترک جدا شدند که نیای آلباتروس‌ها نیز بوده‌است.^[۶]بررسی‌های میتوکندری و هسته دی‌ان‌ای این احتمال را که جدا شدن خط‌های فرگشتی در زمانی نزدیک به ۴۰ میلیون سال پیش اتفاق افتاده باشند، مطرح می‌کنند.^[۷] این سرده در طی فرگشت خود دچار کاهش اندازه و جثه شد به گونه‌ای که بیشتر سنگواره‌های یافت‌شده از پنگوئن‌های کهن یا بسیار بزرگ‌جثه‌تر از اعضای این سرده هستند یا اندازه‌ای برابر با آن دارند. برای نمونه دو گونه کهن Anthropornis grandis و Pachydyptes ponderosus با داشتن وزن‌هایی به ترتیب ۵۴ و ۸۱ کیلوگرم و قدی برابر با ۱۶۲–۱۴۳ سانتی‌متر، هر دو از پنگوئن امپراتور بزرگتر بوده‌اند.^[۸]

نام سرده Aptenodytes در سال ۱۸۴۴ توسط جانورشناس انگلیسی جرج رابرت گری گذاشته شد. نام این جانور از یک ترکیب واژگان یونانی باستان به صورت ἀ-πτηνο-δύτης به معنای «شیرجه‌زن بی‌بال» گرفته شده‌است. نام گونه A. forsteri به افتخار طبیعت‌شناس آلمانی یوهان رینهولد فورستر که کاپیتان جیمز کوک را در سفر دومش به اقیانوسیه همراه می‌کرد، گذاشته شد. فورستر پنج گونه پنگوئن دیگر را نیز نام‌گذاری کرد.^[۹]

شاهین‌ها با چشمان کاملاً سیاه، بدن لاغر، بال‌های نوک‌تیز، توانایی پرواز با سرعت بسیار بالا و تغییر جهت ناگهانی از دیگر پرندگان شکاری متمایز می‌شوند. شاهینها در سال اول عمر خود شهپرهای پرواز بلندتری دارند که مشابه پرندگان شکاری چندمنظوره‌تر است (شاهین‌ها از نظر نوع شکار و تکنیک شکار یک شکارچی تخصصی محسوب می‌شوند) تا به این شیوه بهتر بتوانند پرواز را بیاموزند و در سال‌های بعد با تغییر شهپرها تکنیک‌های پروازی خاص شاهین را می‌آموزند.

شاهین‌ها در شکار پرندگان در حال پرواز تخصص دارند و با منقار خود شکار را می‌کشند درحالیکه پرندگان شکاری دیگر رژیم غذایی متنوعتری دارند و با پنجه‌های خود طعمه را می‌کشند. شاهین معمولی (یا بحری) که بیشترین پراکندگی را در بین شاهین‌ها دارد با رکورد سرعت ۳۲۰ کیلومتر در ساعت سریعترین جاندار روی کره زمین است. بالابان، لاچین و ترمتای از دیگر انواع معروف شاهین هستند. شاهین‌هایی که بال‌های باریکتر و درازتر دارند به «لیل» معروف هستند این نوع بال‌ها برای شکار پرندگان بسیار مانورپذیر همچون پرستو و بادخورک مناسب است. شاهین‌های نسبتاً کوچک و چاقتری که به پرواز درجا علاقه دارند نیز به دلیجه معروف هستند.

شاهین‌ها از دیرباز محبوبترین پرندگان در بازداری بودند و از شاهین‌های رام‌شده و آموزش‌دیده برای شکار استفاده می‌شد.

شاهین ها تقریبا در همه قاره ها یافت می شوند. گونه های زیادی از شاهین وجود دارند که مهمترین انها و پر یاب ترین انها شاهین قهوه ای است.

پَرَنده یا مُرغ^[۱] به جانوران مهره‌داری گفته می‌شود که بدنی پوشیده از پر دارند، خونگرم اند، بال دارند، بر روی دوپا راه می‌روند و تخم می‌گذارند. بیشتر پرندگان توانایی پرواز دارند. نزدیک به ۱۰۰،۰۰۰ گونه پرنده در سراسر جهان وجود دارد.

بیشتر پرندگان برای پرواز سازش یافته‌اند. شکل آن‌ها چنان است که مقاومت هوا را در هنگام پرواز کم می‌کند. افزون بر این، پرندگان پروازی نسبت به جثه‌ای که دارند سبکند. سبکی آن‌ها تا حدی به جهت آن است که بیشتر استخوان‌های آن‌ها توخالی است. علاوه بر این، کیسه‌های هوادار کوچک در همه جای بدن خود دارند. کیسه‌های هوادار مانند بالن‌های کوچک کار می‌کنند. پرهای بال و دم پرندگان کمک خوبی برای پرواز آن‌ها است. ماهیچه‌های نیرومند بال‌ها نیز در پرواز به آن‌ها یاری می‌کند. پرندگان مانند پستانداران خونگرم‌اند. بدن آن‌ها حتی از بدن انسان گرم‌تر است. بدن برخی از پرندگان دمای در حدود ۴۵ درجه دارد.^[۲]

همهٔ گونه‌های پرندگان تخم می‌گذارند. بیشتر پرندگان برای تخم‌های خود لانه می‌سازند. تخم پرندگان چند روزی باید گرم نگاه داشته شود تا جوجه در آن تشکیل شود. بیشتر پرندگان با خوابیدن روی تخم آن را گرم نگه می‌دارند. در بسیاری از پرندگان پدر و مادر به نوبت روی تخم‌ها می‌خوابند. در بعضی دیگر تنها مادر روی تخم می‌خوابد و فقط برای تهیه خوراک لانه را ترک می‌کند. در سرزمین‌های گرم چند نوع از پرندگان تخم‌های خود را در آفتاب قرار می‌دهند تا جوجه‌ها به عمل آیند. بعضی از جوجه‌ها پس از خروج از تخم برهنه‌اند، مانند جوجه سینه‌سرخ و گنجشک. این جوجه‌ها ناتوان نیز هستند. بعضی دیگر از کُرک پوشیده‌اند. مانند جوجه‌های مرغ و اردک و می‌توانند به محض خروج از تخم راه بروند.^[۲]

غذای پرندگان گوناگون متفاوت است و گاه از روی منقار آن‌ها می‌توان نوع تغذیه آن‌ها را حدس زد. منقار سرخ‌قبا کوتاه و مخلوطی است و برای شکافتن دانه مناسب است. باز، منقار تیز و خمیده دارد که برای دریدن طعمه مناسب است. مرغ زمزمه‌گر منقار دراز و باریکی دارد که برای مکیدن شهد گل‌ها مناسب است. منقار پلیکان بسیار بزرگ است و سبد خوبی برای جا دادن ماهی‌ها. هیچ پرنده‌ای از هر نوع که باشد دندان ندارد و غذا را در سنگدان خود آسیا می‌کند.^[۲]

پرندگان برای انسان سود بسیار دارند. حشرات زیان‌آور، موش، دانه‌های گیاهان هرز، و جانوران مرده را می‌خورند. بخشی از غذای ما از پرندگان است. کبوتر نامه‌بر در دوران‌های تاریخی برای فرستادن پیام به کار می‌رفت. مرغ ماهیخوار ممکن است برای کمک به ماهیگیران آموخته شود. باز، نیز ممکن است برای کمک به شکارچیان آموخته شود.^[۲]

پرندگان آوازخوان و طوطی‌سانان بیشتر به عنوان حیوان خانگی کاربرد دارند. کاربرد دیگر پرندگان در تهیهٔ کود مرغی است. پرندگان در فرهنگ، مذهب، شعر و موسیقی انسان‌ها وارد گشته‌اند و به زندگی ما پیوند خورده‌اند. در نتیجهٔ رفتارهای انسان‌ها از سدهٔ ۱۷ میلادی به این سو ۱۲۰ تا ۱۳۰ گونه از پرنده‌ها منقرض شده‌اند و صدها گونه هم پیش از سدهٔ ۱۷ از دست رفته بودند. امروزه با وجود آنکه تلاش‌هایی در زمینهٔ نگهداری و حمایت از پرندگان صورت گرفته با این حال ۱٬۲۰۰ گونه از آن‌ها همچنان رو به انقراض‌اند.

این جانوران پرتنوع‌ترین نوع مهره‌داران چهاراندامی‌اند و از قطب شمال گرفته تا قطب جنوب می‌توان گونه‌ای از پرندگان را پیدا کرد. کوچکترین گونهٔ زنده از پرنده‌ها، مرغ پر زنبوری با پهنای ۵ سانتی‌متر(۲ اینچ) و بزرگترین آن‌ها شترمرغ با بزرگی ۲٫۷۵ متر (۹ پا) است. فسیل‌های باقی مانده گواه آن است که سرچشمهٔ پرندگان به دایناسورهای دوپا، نزدیک به ۱۶۰ میلیون سال پیش، در دورانژوراسیک بازمی‌گردد. دیرین‌شناسان بر این باورند که پرندگان تنها کلاد دایناسورهایند که از انقراض دوران سوم کرتاسه در ۶۵٫۵ میلیون سال پیش، جان سالم به در برده‌اند.

قلب پرندگان چهارحفره‌ای و خم آئورت به سمت راست است. استخوان‌های سر به هم جوش‌خورده و در استخوان پس‌سری تنها یک (مهره -مفصل) دارند. در این مهره‌داران ۹ کیسه هوایی متصل به شش‌ها وجود دارد، استخوان‌ها به جهت کاهش وزن مجوف شده‌اند، چشم‌ها بزرگ است و حس بینایی قوی‌ترین حس آن‌ها است.

امروزه پرندگان با این ویژگی‌ها شناخته می‌شوند: منقار و بدنی پوشیده از پر دارند، دندان ندارند، تخم‌هایی با پوستهٔ سخت می‌گذارند، سوخت‌وساز بالا، قلب چهارحفره‌ای، استخوان‌بندی نیرومند و هم‌زمان سبکی دارند. امروزه تمامی پرندگان زنده دو بال دارند، تنها استثنای این مطلب پرنده‌ای با نام موآ از زلاندنو است که هم‌اکنون منقرض شده. در پرندگان زائده‌های حرکتی پشتی برای راه رفتن، نشستن یا شناکردن سازگاری یافته‌است و زائده‌های حرکتی جلویی به صورت بال تغییر شکل یافته. به این ترتیب بال یک عضو پیشرفته و تکامل یافته‌است که و به بیشتر پرندگان توان پرواز می‌دهد. سینه‌پهنان، پنگوئن‌ها و گونه‌های انگشت شماری از پرندگان توان پرواز ندارند. دستگاه گوارش و دستگاه تنفسی پرندگان بسیار ویژه‌است و به خوبی به نیازهای آن‌ها برای پرواز پاسخ می‌دهد. برخی پرندگان مانند کلاغیان و طوطی‌سانان در میان باهوش‌ترین گونه‌های جانوران جای می‌گیرند. دیده شده که برخی پرندگان توان ساخت و کاربرد ابزارها را دارند. همچنین بسیاری از گونه‌هایی که زندگی اجتماعی دارند آشکارا دانش خود را در اختیار نسل‌های بعد قرار می‌دهند.

گونه‌های زیادی از پرندگان سالانه مهاجرت‌های طولانی دارند و بسیاری هم به جای مهاجرت طولانی، جابجایی‌های کوتاه اما نامرتب دارند. پرندگان موجوداتی اجتماعی اند و با همدیگر از راه نشانه‌ها، صداها، آوازها، شرکت در رفتارهای اجتماعی، شکار، جنگ و مبارزه و یورش دسته جمعی به دیگر درندگان (معمولاً برای حفاظت از خود) با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند. بیشتر گونه‌های پرندگان تک همسری‌اند. معمولاً این رفتار آن‌ها برای یک فصل تولید مثل است. گاهی هم برای چند سال تک همسر می‌مانند. اما اینکه برای تمام عمر تک همسر باشند بسیار کم دیده شده‌است. در گونه‌هایی از پرندگان چندزنی (داشتن چند پرندهٔ ماده) و به صورت بسیار کمیاب چندشوهری (داشتن چند پرندهٔ نر) در یک نظام تولید مثل دیده شده‌است. آن‌ها پس از تخم‌گذاری، تخم را در لانه نگهداری می‌کنند و بر روی آن می‌خواند (پدر یا مادر). بسیاری از جوجه‌ها پس از آنکه از تخم بیرون آمدند باید مدت طولانی مورد حمایت و سرپرستی پدر و مادر خود باشند.

این گروه از موجودات از فرمانرو جانوران، شاخه طناب‌داران، زیرشاخه مهره‌داران، رده پرندگان مشتق شده و بعد از پستانداران از تکامل‌یافته‌ترین جانوران می‌باشند.

خرس‌ها پستاندارانی هستند که در خانواده Ursidae جای می‌گیرند. خرس‌ها به فروراستهٔ سگ‌واران تعلق دارند و نزدیک‌ترین خویشاوندانشانخوک‌های دریایی هستند. هرچند فقط هشت گونه خرس وجود دارد اما پراکنش جغرافیایی وسیعی دارند و در زیستگاه‌های متنوعی از قطب شمالگرفته تا برخی نقاط نیمکره جنوبی سکونت دارند.

خرس‌ها جثه‌ای بزرگ، پاهای کلفت، دم کوتاه، موی زبر و پوزه دراز دارند. هر کدام از دست‌ها و پاهایشان دارای پنج انگشت است که قابلیت جمع شدن ندارد و از لحاظ حرکتی کف‌رو هستند. خرس قطبی عمدتاً گوشتخوار است و خرس پاندا تقریباً به طور خاص از گیاه بامبو تغذیه می‌کند اما شش گونه دیگر خرس همه‌چیزخوارند.

دندان خرس تیز نیست و مانند سایر گوشتخواران برای بریدن گوشت طراحی نشده است. مثلاً در بیشتر گوشتخواران، دندان نیش بزرگ است و برای کشتن طعمه کاربرد دارد. در خرس‌ها این دندان‌ها نسبتاً کوچکند و خرس‌ها از آن به عنوان ابزاری برای دفاع استفاده می‌کنند. دندان آسیای خرس مسطح و پهن است تا بتواند غذاهای گیاهی را خرد کرده و بکوبد.^[۲]

هر یک از دست و پاهای خرس، ۵ چنگال تیز و بلند دارد که جمع نمی‌شود (برعکس گربه). این دست و پاها برای بالا رفتن از درخت و شکافتن خانهموریانه و کندوی عسل، یافتن و کندن ریشه گیاهان و گرفتن طعمه به کار می‌رود. راه رفتن خرس‌ها با راه رفتن بسیاری از گوشتخواران تفاوت دارد و گویی روی پنجهٔ پا راه می‌روند که برای افزایش سرعت، کارآمد است. آنها می‌توانند با سرعت ۳۵ کیلومتر در ساعت بدوند. خرس‌ها مثل انسان روی پا هم راه می‌روند.^[۲]

موی خرس بلند و زمخت است. رنگ موی آنها بسته به این که از چه نوع خرسی باشند می‌تواند تقریباً هر رنگی داشته باشد. مثلاً سفید، بور، کرم، تمام‌سیاه، تمام‌قهوه‌ای، ...^[۲] رنگشان از سفید در خرس قطبی تا قهوه‌ای و سیاه در سایر گونه‌ها متفاوت است. دندان‌های آسیای بالا با سطح زیاد اما برجستگی‌های روی آنها کند و صاف است.
این حیوان وحشی انواع گوناگونی دارد که غالباً گوشت‌خوار هستند اما از برخی خوراکی‌های گیاهی نیز تغذیه می‌کنند. محل زندگی خرس‌ها بسته به انواع آنها بسیار گوناگون و از جنگل و کوه گرفته تا سرزمین‌های قطبی گسترده‌است.

خرس‌ها به باغبان طبیعت معروف هستند. چون آنها پس از خوردن میوه، دانه‌اش را کیلومترها دور از گیاهِ مادر می‌اندازند و به این ترتیب به دانه افشانی گیاهان کمک می‌کنند.^[۳]

خرس‌های قطبی بوی غذا را از فاصله صد مایلی در هوای آزاد و همچنین از فاصله سه متری در زیر برف تشخیص می‌دهند. این حیوان بسیاری از وقت خود را زیر آب سپری می‌کند. آن‌ها در بعضی از کشورها رسماً به عنوان پستانداران دریایی طبقه‌بندی می‌شوند.^[۴]

میانگین طول عمر خرس‌ها دقیقاً معلوم نیست. به نظر می‌رسد عمر آنها ۳۰ تا ۴۰ سال باشد. خرس‌های وحشی که در جنگل هستند نسبت به خرس‌هایی که در باغ وحش هستند در سنین پایین‌تری می‌میرند.^[۲]

انواع خرس

 

چند نوع خرس معروف عبارتند از:

• خرس خاکستری
• خرس قطبی
• پاندای غول پیکر
• خرس قهوه‌ای
• خرس سیاه آسیایی
• خرس سیاه آمریکایی
• خرس عینکی
• خرس تنبل
• خرس آفتاب

گُرگ (انگلیسی: Wolf) (نام علمی: Canis lupus) از پستانداران گوشتخوار است. این حیوان بومی اوراسیا و آمریکای شمالی است و بیشترین پراکندگی جغرافیایی را در بین تمام اعضای خانواده سگ‌سانان دارد. گرگ نیای وحشی سگ است. یعنی سگ‌ها از نسل نوعی گرگ هستند که بین ۱۸ تا ۳۲ هزار سال پیش اهلی شدند. ۳۷ زیرگونه از گرگ شناسایی شده که سگ اهلی، دینگو، گرگ خاوری، گرگ قرمز و گرگ ایرانی از جمله آن‌ها هستند.

بیشتر گرگ‌ها به رنگ خاکستری با لکه‌هایی از رنگ‌های دیگر هستند اما رنگ‌های سفید، سرخ، قهوه‌ای و سیاه نیز در آن‌ها دیده می‌شود. اندازه و وزن گرگ‌ها در نقاط مختلف بسیار متفاوت است. به این صورت که عموماً در عرض‌های جغرافیایی بالاتر (مناطق شمالی) گرگ‌ها جثه بزرگتری دارند. گرگ های روسی از بزرگترین انواع گرگ هستند با میانگین وزن حدود ۹۰ تا ۱۳۰ کیلوگرم هستند که گرگ‌های آلاسکا و کانادا و شمال روسیه بسیار بزرگترند. گرگ‌ها در مقایسه با خویشاوندان نزدیک خود همچون شغال زرد و کایوت بیشتر برای شکار جانوران بزرگ تخصص یافته‌اند. علاقه بیشتری به زندگی اجتماعی دارند و از زبان رفتاری غنی و پیچیده‌ای بهره‌مند هستند.

هسته اصلی گروه اجتماعی گرگ‌ها از یک خانواده متشکل از زن و شوهر و فرزندانشان تشکیل می‌شود که معمولاً در قالب گله‌ای از چند خانواده زندگی می‌کنند. گرگ به‌طور کلی یک شکارچی رأس هرم غذایی محسوب می‌شود و فقط انسان و در برخی نقاط ببر توانایی شکار آن را دارند. غذای اصلی گرگ‌ها با شکار سم‌داران بزرگ مثل انواع گوسفند وحشی، بز وحشی، آهو و گوزن تأمین می‌شود اما گاهی به سراغ حیوانات کوچکتر، دام‌های اهلی، لاشه و زباله‌های انسانی هم می‌روند. هرچند بسیاری از انسان‌ها از گرگ هراس دارند اما اغلب موارد حمله گرگ به انسان به گرگ‌های مبتلا به بیماری هاری مربوط می‌شود و حمله گرگ‌های سالم به انسان به ویژه انسان‌های بالغ غیرعادی می باشد.

شیر (نام علمی: Panthera leo) پستانداری گوشتخوار از سردهٔ پلنگ‌مانندهای خانوادهٔ گربه‌سانان است. با بدنی بزرگ که وزنش در میان نرها گاه به ۲۵۰ کیلوگرم می‌رسد؛ این جانور نیرومند دومین عضو بزرگ‌جثهٔ سردهٔ خود پس از ببر است. شیر به خاطر بدن بزرگ و هیبت و چالاکیش در هنگام شکار لقب «سلطان جنگل» را به خود گرفته؛ اگرچه بیشتر در مناطق ساوانایی آفریقا زندگی می‌کند و تنها تعداد کمی از آن در جنگل گیر در هندوستان یافت می‌شوند. آن‌ها طعمه‌های گوناگونی را به‌عنوان خوراک اختیار می‌کنند که شامل بیشتر جفت‌سمان بومی آفریقا و به‌ندرت جانداران بزرگی چون فیل وزرافه می‌شوند.

با آنکه در گذشته شیرها در آفریقا، خاورمیانه، و جنوب آسیا (از جمله ایران) به فراوانی یافت می‌شدند؛ امروزه تعداد محدودی از آن‌ها در آفریقا و آسیا باقی مانده‌اند که جمعیتشان به سوی کمتر شدن پیش می‌رود. در حال حاضر اتحادیه بین‌المللی حفاظت از محیط زیست وضعیت بقای گونهٔ شیر را در حالت آسیب‌پذیر طبقه‌بندی کرده‌است.^[۱]

شیرها ساختار اجتماعی مشخصی دارند که بر پایهٔ تشکیل گروهی به سرپرستی یک تا سه نر و تعدادی ماده به همراه توله‌هایشان است. آن‌ها به صورت گروهی به شکار می‌روند و شکارکردن بیشتر بر دوش شیرهای ماده است. با آنکه شیرهای نر شکار نمی‌کنند اما وظیفهٔ محافظت از گروه و قلمرو آن را بر دوش دارند؛ ناحیه‌ای که می‌تواند تا ۲۶۰ کیلومتر مربع را پوشش دهد.

به این جانور با ابهت از دیرباز تا کنون در فرهنگ و ادبیات ملل گوناگون جهان توجه شده‌است. نگاره‌های غار در لاسکو فرانسه نخستین نقاشی‌های یافت شده از شیر در جهانند که مربوط به ۱۷٬۰۰۰ سال پیش هستند. به عنوان نمادی از پادشاهی و قدرت در طبیعت، تصویر شیر از دیرباز در فرهنگ ایرانینمایندهٔ شاهنشاهی بوده و اشاره به آن در طول تاریخ از سنگ‌نگاره‌های تخت جمشید تا پرچم ایران و خاندان شاهنشاهی پهلوی دیده می‌شود.